Katalysator; de functie en het vervangen ervan

Wat is de functie van een katalysator precies?

In de scheikunde dankt de katalysator zijn naam aan een scheikundig proces. De katalysator beïnvloedt een scheikundige reactie zonder daar zelf verandering aan te ondergaan. 

Een katalysator in de wereld van auto’s heeft een andere functie. De katalysator is verantwoordelijk voor het neutraliseren van schadelijke stoffen die door de motor worden uitgestoten. In de katalysator worden de schadelijke stoffen- en gassen omgezet in onschadelijke. De omzetting van de stoffen komt tot stand door edelmetalen. 

De katalysator van een auto

De katalysator in de auto bevindt zich in het uitlaatsysteem van je auto. Vanaf het jaar 1992 is de katalysator een verplicht onderdeel van de auto. Deze regel is ingevoerd om aan de milieueisen van de overheid te voldoen en de vervuiling door uitlaatgassen tegen te gaan.

De katalysator van je auto zet dus schadelijke stoffen afkomstig van je motor om in minder schadelijke stoffen. Maar in welke stoffen worden deze schadelijke stoffen dan omgezet? Om dit voor je wat duidelijker te maken, hebben we alle stoffen met betrekking tot een katalysator voor je op een rijtje gezet:

• Koolmonoxide(CO): onzichtbaar en je merkt het niet als je deze stof inademt.
• Stikstofoxide(NOx): kunnen lichamelijke ongemakken veroorzaken bij mensen. 
• Onverbrande koolwaterstof(CH): dit zijn giftige stoffen die vrijkomen uit gewonnen aardolie en aardgas.

De katalysator zet deze schadelijke stoffen om in: 

• Stikstof: de stof die wij als mens grotendeels binnenkrijgen. We ademen per individu 80% stikstof in.
• Waterdamp: ontstaat na ontbranding, doordat er waterdamp en zuurstof deeltjes bij elkaar zijn gekomen.
• Koolstofdioxide: een kleurloos en geurloos gas dat van nature in de lucht aanwezig is. Elk levend wezen produceert CO2 bij haar ademhaling. Daarnaast wordt het ook geproduceerd bij de verbranding van koolstof of koolstofhoudende stoffen zoals fossiele brandstoffen. CO2 levert de grootste bijdrage in de totale broeikasgasemissie.

Katalysator kapot; symptomen en oorzaken

Een katalysator kan net als andere auto onderdelen mankementen kennen en kan aan vervanging toe zijn. Maar hoe herken ik een defecte katalysator? Er zijn veelal symptomen. We lichten er enkele voor je uit:

• Hoger brandstofgebruik
• Oververhitting van de katalysator
• Vreemd of rammelend geluid onder de auto
• Verminderde trekkracht

Deze symptomen ontstaan natuurlijk niet zomaar en daarom hebben wij een aantal oorzaken waardoor een katalysator kapot kan gaan voor je op een rijtje gezet:

• Olie in het uitlaatsysteem
• Het niet goed afstellen van de motor
• Fysieke beschadigingen door verkeerde montage
• Gebruik van brandstoffen gemengd met ethanol
• Gebruik van brandstof van lage kwaliteit
• Falen bij aanmaak van ontbrandbare mengeling en wijziging in zijn optimale proporties
• Aanwezigheid van onverbrande brandstof of olie in de katalysator

Het vervangen van de katalysator

Indien je katalysator aan vervanging toe is, kun je dit zelf doen of uitbesteden aan een professioneel bedrijf. Garages zien vaak in een opslag wat er mankeert en hoe de katalysator het snelst vervangen kan worden. Een goed werkende katalysator is verder ook belangrijk, omdat je auto bij de APK anders afgekeurd wordt. 

Kies je ervoor om zelf de katalysator te vervangen, dan hebben we enkele tips om dit zo efficiënt mogelijk te doen. Ter voorbereiding is het handig om de auto op een reparatiebrug te zetten. Bekijk vervolgens de uitlaat en positie van de katalysator. Ook heb je gereedschappen nodig zoals een reparatiebrug, ring- of steeksleutel, kruipolie, een lap, melk vet of vaseline en indien van toepassing passende schroeven. 

Stap 1: koppel alle stekkers los die leiden naar de katalysator. De lambdasonde dient in ieder geval verwijderd te zijn. 

Stap 2: maak alle schroeven los waarmee de katalysator aan het uitlaatsysteem of carrosserie bevestigd is. Het is niet de bedoeling dat je de schroeven eruit draait! Dat komt pas aan bod in stap 3. 

Stap 3: draai voorzichtig alle schroeven eruit. Belangrijk hierbij is dat de katalysator in positie blijft. Indien de schroeven nog bruikbaar zijn, kun je deze hergebruiken.

Stap 4: met de lap kun je het vuil op alle steunvlakken en buisopeningen schoonmaken. Maak ook de schroeven goed schoon. Gebruik hiervoor een staalborstel.

Stap 5: één van de belangrijkste stappen in dit proces. Draai de nieuwe katalysator net zo ver totdat de pijl voor de montagerichting van de motor in de richting van de uitlaat wijst. Bij twijfel controleer de montagehandleiding.

Stap 6: steek de katalysator met de vooraf gemonteerde dichtingsringen in de buisaansluitingen. Draai alle schroeven kort aan en begin vervolgens de ene na de andere een beetje vaster te draaien, totdat ze allemaal compleet vastgedraaid zijn. 

Stap 7: monteer de voelers van zowel de lambdasonde als de sensoren weer in de daarvoor behorende aansluitingen.

Stap 8: laat de auto weer rustig zakken en start de motor. Wees alert op ‘ongewone’ geluiden. Klinkt alles na het geven van beetje gas nog steeds normaal? Dan is de vervanging geslaagd en kun je weer veilig de weg op!

Wat te doen met mijn oude katalysator?

Hedendaags worden katalysators van binnen schoongemaakt. Dit wordt natuurlijk niet zomaar gedaan. De nieuwe stoffen die door de katalysator worden uitgestoot, komen voort uit Palladium, Platina en Rhodium. Dit zijn edelmetalen. Deze metalen kunnen worden teruggewonnen door recycling. De waarde van edelmetalen neemt steeds meer toe, dus het recyclen ervan kan zeker wat opleveren, zowel financieel als voor het milieu.